Anadolu’daki en eski yerleşimlerden biri olan Amasya, coğrafi konumu ve genç tektonizma içerisinde aldığı yer nedeniyle tarih boyunca kaydı tutulmuş bir çok depreme şahit olmuştur. Bu depremlerin yıkıcı etkileri Amasya kalesi ve özellikle Selçuklu-Osmanlı dönemi eserlerinde izlenmektedir. Bu yapılar üzerinde çeşitli dönemlerde yapıldığı belli olan birden çok ve büyük tamir izleri vardır.

    Tarihsel kayıtlarda geçen ilk yıkıcı depremin tarihi MS 236 olarak geçmektedir. Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde oluşan bu depremin izine Roma kayıtlarında rastlanmıştır. Bölgede kayıtlı bir başka deprem de MS 509 yılına aittir. Bu iki depremin yarattığı hasarlar hakkında günümüze çok az bilgi ulaşmıştır.

    Bölge hakkında detaylı bilgi edinilen ilk deprem 1579 yılına aittir. Bu depremin kaydı Osmanlı Mühimme Defterlerinde tutulmuştur. Buna göre deprem özellikle Çorum’da etkisi olmuş, Amasya’da da Hızır Paşa Camii, İmaret ve Medresesinde hasar oluşturmuştur. Bu depremin kesin olmamakla birlikte Laçin-Çorum Fayında oluştuğu söylenebilir.

    1647-1648 tarihleri arasında ki depremlerde Amasya’da Hacı Hamza Mescidi, Fethiye Camii ve Hilafet Gazi Medresesi depremde hasar görmüştür.

    Bölgede en büyük deprem ise 16 Ağustos 1668 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu depremde, etki alanı değerlendirmelerine göre Niksar-Bolu arasındaki Kuzey Anadolu Fay hattı tamamen kırılmıştır Amasya’da Sultan Bayezid Camii’nin kubbeleri, minareleri, Amasya Kalesi’nin duvarları, kargirhaneler, camilerin çoğunun kubbeleri ve Bedesten’in çok yerleri yıkılmıştır.

    14 Ekim 1684 de ki depremde kagir binaların çoğunda hasar oluşmuş, Sultan Beyazıt Camii'nde de hasar meydana gelmiştir. Depremin etkileri Niksar’da da görülmüştür.

    1734 yılında olan bu deprem hakkındaki tek bilgimiz önceki depremlerde yıkılan ve tekrar yapılan Beyler Sarayı hasar görmüş olduğudur. Saray depremden sonra tekrar tamir edilmemiştir (HH).

    29 Ekim 1776 tarihinde Vezirköprü ve Merzifon’u etkileyen bir deprem gerçekleşmiştir. Kadı Sicillerinde bu depremde önceden beri viran olan Ayşe Hatun türbesininin yıkıldığı belirtilmiştir.

    18 Temmuz 1794 tarihinde Çorum bölgesinde büyük bir deprem meydana gelmiştir. Depremden Amasya’da etkilenmiştir.

    Tarihsel depremlerden tespit edilen durum Amasya ve çevresinin yakın dönemde (1500 sonrası) birçok kere büyük ve yıkıcı depremlere maruz kaldığı gerçeğidir. Bununla birlikte antik dönemde nispeten az hasar yapan ve kayıtlara geçirilmemiş depremlerin varlığı da gözönünde bulundurulmalıdır. Eski Amasya kentinin dayanıklı kireçtaşlarının üzerine yerleştiği hesaba katıldığında, bahsedilen dönemde hasar yapmayan depremlerin dahi günümüzde tekarlanması halinde, Yeşilırmak alüvyonları üzerine genişlemekte olan modern Amasya şehri üzerindeki yıkıcı etkilerinin çok daha büyük olacağı açıktır. Bu tespit Taşova, Merzifon, Suluova, Gümüşhacıköy ve Hamamözü ilçeleri için de geçerlidir.

Aletsel Dönem (1900-günümüz) Depremleri

    Kuzey Anadolu Fay hattı boyunca son yüzyılda itibaren olan büyük depremlerde batıya doğru düzenli bir göç sözkonusudur. 1939 Erzincan depremi ile başlayan ve en son 17 Ağustos 1999 İzmit depremi ile Kuzey Anadolu Fay hattının tamamı kırılmıştır. Can ve mal kaybına neden olan önemli depremler;

26 Aralık 1939 Erzincan Depremi ve Bölgeye Etkisi :

    7.8 büyüklüğündedir. 26-27 Aralık gecesi saat 02.00’da Kuzeydoğu Anadolu’yu sarsan bu deprem birçok şehir ve köyde ağır hasar yaratmıştır. Depremde 360 km uzunluğunda bir fay hattı kırılmıştır Depremin etki alanı içerisinde toplam 32.962 kişi hayatını kaybetmiştir.

 

Kasım-Aralık 1942 Laçin-Osmancık Depremleri ve Bölgeye Etkisi :

    1942 yılının sonuna doğru Laçin-Hamamözü-Osmancık ile Çorum’u etkileyen ve yaklaşık birer hafta arayla gerçekleşen 3 deprem olmuştur. Bu depremler hasar dağılımı göz önünde bulundurularak Kızılırmak Vadisi depremleri olarak adlandırılmaktadır.

    Bu depremlerden ikincisi 2 Aralık günü Osmancık’ın kuzeyinde Merzifon-Gümüşhacıköy fay hattı üzerinde meydana gelmiştir ve büyüklüğü 5.9’dur. Depremde vadi içerisinde ve yamaçlarında bulunan yerleşimlerde ağır hasar oluşmuş, toplam 5 kişi hayatını kaybetmiştir.

14 Ağustos 1996 Mecitözü Depremi (5.6 büyüklüğünde) ve Bölgeye Etkisi :

    5.6 büyüklüğündedir. Özellikle Mecitözü ve Merzifon’a bağlı köylerde ağır hasara neden olan bu depremde, 1 kişi ölmüş, 9 kişi yaralanmış ve toplam 2.606 konutta hasar meydana gelmiştir. Hasarın yoğun olarak gözlendiği yerleşim birimleri Akpınar, Oymaağaç, Mahmutlu, Balgöze, Diphacı ve Karasar köyleridir.

 

Depremin merkezi Mecitözü-Merzifon arasında olup, ilişkili fay hattı Sarıbuğday-Çorum fayıdır.

Kaynak amasya.ktb.gov.tr