Enver Seyhan
2023
Amasya Vilayeti hakkında zaman zaman notlar almışım ve bir kenara koymuşum. Ağzı bağlı bir torbada yıllar var ki öylece kalmışlar. Aklıma takılan bir mesele için bu saklı torbanın ağız bağını çözünce mecburen içindeki defterleri elden geçirmeye başladım. Aldığım notları defter defter takip ve kontrol ettim. Meseleye cevap bulmak isterken başka başka notlarımla karşılaştım.
Bir defterde Atabey Nasıreddin Ahmet Bin Ömer adına tesadüf ettim. Sayfanın başında “Yörgüç Paşa” adını görünce merakım iyiden iyiye arttı. İncelerken mezkur zatın Anadolu Selçuklu Sultanı İkinci Mesud’un atabeyi olduğunu öğrendim. Not ettiğime göre, sakladığıma göre zatı ve sülalesini incelemişim ve irdelemişim. Konunun uzun olması hasebiyle sadece özünü ele almak ve iktifa etmek istedim.
Neticede eyalet sıfatı da bulunan Amasya şehri tarihine damga vuran Atabey sülalesini tanıma ve tanıtma gayesiyle bu yazıyı kaleme aldım.
ŞECERE
Atabey Nasreddin Ahmet Bin Ömer
(Ö. 1327)
Birkaç oğlu var fakat bu tahrirde sadece Hayreddin Hızır Bey (Ö. 1356) şeceresini takip edeceğim.
Hayreddin Hızır Bey
-Oğlu İlyas Bey
İlyas Bey
-Oğlu Abdullah Bey
ABDULLAH BEY’in üç oğlu veya başka bir kayıtta dört oğlu olduğu görülüyor.
-Celaleddin Yörgüç Paşa (Ö. 1442)
-İlyas Bey (Ö. 1412)
-Hayreddin Hızır Paşa (Ö. 1484)
-Ali Bey
Yörgüç Paşa hakkında şurdan burdan gelen farklı rivayetlere rastlasam da bir Türkmen boyu ve kabilesine mensup olduğundan şüphe etmiyorum. “Külliye kitabeleri de bu yönde bilgi veriyor” diye hatırlıyorum.
Yörgüç Paşa Amasya’da Sultan İkinci Murat’ın lalası ve Rum Vilayeti Beylerbeyi olarak biliniyor.
Yörgüç Paşa’nın evlatlarına gelince:
Kızları:
-Hundi Hatun
-Sitti Hatun
Oğulları:
-Mustafa
-Abdi
-Hızır
-Yunus
-Ali
ABDULLAH BEY’in Amasya şehrine damga vuran ikinci oğlu Hayreddin Hızır Paşa ve evlatları:
-Mehmet Paşa (Ö. 1498)
-Mahmut Paşa (Ö. 1479)
Lüzumuna binaen denilebilir ki veya demek lazım ki ATABEY sülalesi Amasya’nın ve dolayısıyla bölgenin hem idari hem siyasi yapısında üstlendikleri vazifelerle etkin rol oynamışlar; hem de sosyo-kültürel yapısını yaptıkları çeşitli hayratlarla etkilemişlerdir.
MEHMET PAŞA (Ö. 1498)
Hayreddin Hızır Paşa’nın oğludur. Yörgüç Paşa’nın yeğenidir. Fatih Sultan Mehmet devri umerasındadır.
2. Bayezid tahta çıkınca (1481) “Bey” ünvanıyla çeşitli görevler aldı. Davut Paşa’nın yerine Rumeli Beylerbeyi tayin edildi. Bir yıl sonra Vezir rütbesi verildi.
1485 yılında azledildi ve yerine Çandarlı İbrahim Paşa getirildi.
Bir sene sonra Hersekzade Ahmet Paşa’nın mahiyetinde Mısır seferine memur edildi fakat Paşa ile uyuşamadı. Hersekzade Ahmet Paşa’yı harpte yalnız bıraktı ve mağlubiyetine sebep oldu.
Bu nedenle vezaretten tekrar azledilince Sultan 2. Bayezid’in oğlu Şehzade Ahmed’e Atabey olarak vazifelendirildi. Vefat edinceye kadar bu görevde kaldı.
Şehzade Ahmed Amasya’da 31 sene valilik makamını deruhte etti. İhtimal ki tahtın varisiydi.
(1481 – 1512)
Sultan 2. Bayezid’in tahttan indirilmesi hadisesinde Amasya’dan kalkarak erkanıyla beraber Şehzade Selim’in üzerine yürüdü fakat muharebede Selim’in ordusuna mağlup oldu ve boğdurtuldu. İstirahatgâhı Bursa’dadır. Türk milletinin kadem bastığı tarihten beri Bursa’nın bilinen adı Hüdavendigâr olarak kayıtlarda yer alır.
14’üncü asırda Atabey sülalesi Amasya’da gerek siyasi ve gerekse idari zeminde her halükarda faal durumda bulunuyordu. Kadı Burhaneddin’in baskısından bunalan Amasya emirleri bu durumdan kurtulmak ve biraz olsun nefes almak için Osmanlı Sultanı Murad Hüdavendigâr’a bağlılık bildirdiler.
(1386)
Amasya Valisi Şahgeldi Paşa Kadı Burhaneddin’e mağlup olunca öldürülmüş ve yerine oğlu Fahrettin Ahmet Bey emir tayin edilmiştir. Emir Fahrettin Ahmet Bey ile birlikte hareket eden Atabey sülalesinden Abdullah Bey ve Hızır Bey Sultan Murad’a bağlılık bildiren emirler arasında bulundular.
Bu iki kardeş Abdullah Bey ve Hızır Bey
1402 yılında Ankara Savaşı’nda şehit düştüler.
Sultan Murat Hüdavendigâr 1386 yılında şehzade Bayezıd’ı Amasya’ya gönderdi ve böylece Amasya Osmanlı toprağı oldu.
Enver Seyhan
2023
* * *
Derkenar:
-Yörgüç Paşa ismiyle internette arama yapılacak olursa yanıt alınabilir.
-Abdi -zade H. Hüseyin 1986
Amasya Tarihi Cilt: 1
-G.Birsel Varol ve Dr. Selim Özcan
Amasya Üniversitesi
“Atabeyzadelerin Amasya’nın Siyasi ve Sosyal Tarihindeki Yeri ve Önemi”
-Konu ettiğim yazı için aldığım notta Ankara Üniversitesi kaydı var fakat tam adıyla kaydetmemişim ki bu defaki aramada içerik
