(Bölgenin En Zengini Karsavuloğlu Mustafa Beğ)
Bu yazı meraklıları için bir anlam ifade edebilir ancak...
Çünkü yüz sene iki yüz sene evvel bölgemizde, bölgenin merkezinde, Sonisa kazasında normal bir yaşam vardı; geçim derdi diye bir şey o gün de mevcuttu.
Düzgün, yolunda, mutlu ve müreffeh bir hayat var mıydı o devirde? Bölgenin geçim şartları nelerdi? Denilebilir ki geçim şartları ağırdı, zordu, meşakkatliydi...
Erek kazasının 1670 yılından 1840 yılına kadar gelişme ve büyüme yolunda gösterdiği terakki, atılım ve sıçrama, üç mahallesiyle beraber 1848 yılında 4 büyük kazanın merkezi olmasını sağladı.
Neticede 1872 yılında kaza vasfı kazanarak Amasya'ya tabi oldu.
Neden Tokat değil de Amasya diye aklından geçirenler olabilir. Bu sorunun cevabını Tokat Belediyesi'nin internet sayfasında bulmak mümkün sanki.
KARSAVUL KÖYÜ
Sene: 1840
Karsavuloğlu Mustafa
BOA Maliye Nezareti Varidat Defteri 13410 /13413 numaralı kayıtlar dahilinde Sonusa Nahiyesi merkez dışında 1840 yılında 20 köyden müteşekkildir. Bu köyler içinde Kale, Mercimek, Ilıca, Meğellibükü = Çambükü, Sepetlioba = Yeşilyurt, Kırkharman, Arpaderesi, Gemibükü yer almamaktadır. Ayrıca Erek Nahiyesi'ne bağlı 15 köyden bahsedilirken Nevahi-i Erbaa'dan Taşabad ve Karayaka nahiyeleri ile köy adları diğer bir defterde takip edildiği için bu defterde kaydına rastlanmamıştır.
Fakat Kale=Hüvelen Kale köyünün mazisi bağrında barındırdığı henüz keşfedilememiş, araştırma inceleme yapılıp bilinmeyen yanları aşikar edilememiş kal'a =kale kadar eskidir. Pontus ve Roma devirlerine dönük olarak kalenin etrafında bir yerleşim biriminden, şehirden, kasabadan, köyden söz edebilmek için haliyle araştırmaya, incelemeye, bilimsel kazıya ve arkeolojik neticelerle donatılıp tanımlanan, tamamlanan belgeye, bilgiye ve dökümana ihtiyaç duyulmaktadır.
Sonusa Nahiyesi'ne bağlı 20 köyle birlikte 2 adet de çiftlik vardı:
Çalkadirbükü Çiftliği'nde 9 hane, Tombakbükü Çiftliği'nde 11 hane mevcuttu fakat bu haneler topraksızdı. Sonraki yıllarda Çalkadirbükü Çiftliği'nin "Çılkıdır" adıyla bir köy yerleşimi sağladığı görülmektedir.
Anlatandan dinlediğime göre Oba köyünün kurulmasından sonra Çalkadirbükü = Çılkıdır köyünden bir hanenin Oba köyünde iskan olduğunu ifade etmek istiyorum.
"Seyyid Nureddin Alparslan Vakıf Belgesi"ni uhdelerinde muhafaza eden Sivas Vilayeti eski Kadısı Şakir Efendi'nin torunları Zuday'dan Çılgıdır Köyü'ne taşınmış olmalarından dolayı 19. yüzyılda Çalkadirbükü Çiftliği'nde yerleşik hanelerle birlikte belki de Çılkıdır Köyü'nü kurmuş oldular. "Şakir Efendi" bu durumda Zuday köyünden çıkmış bir Kadı Efendi olarak önemli bir şahsiyettir.
Gemibükü Köyü ise Tombakbükü Çiftliği arazisinde kurulmuştur. Yani Gemibükü köyünün geçmişi ve yerleşimi Tombakbükü Çiftliği'ne varıp dayanmaktadır. Bugünkü Gemibükü = Gembükü köyü halkı Doğu Anadolu'dan göç edip Tombakbükü'nde yerleşmişlerdir.
KARSAVUL KÖYÜ
Sonusa Kazası köylerinde adı geçen Karsavul Köyü 1574 yılında tamamlanan Defter-i Mufassal'da Felenbel nahiyesi dahilinde yer almaktadır. Osmanlıca "Köylerimizin Adları" isimli eserde 1928'de Karsavul Köyü'nün adı geçmektedir.
BOA kayıtlarında 1840 yılında Karsavul Köyü 9 hanedir. Tahrir defterlerinden çıkarılan neticeye göre nüfus hesaplamada hane katsayısı 5 rakamı üzerinden işleme alınmaktadır. Bu da köyün nüfusunun 45 veya 50 kişiye isabet ettiğini göstermektedir.
Karsavul adı büyük ihtimalle köye ilk yerleşim yapan sülale beyinin ismidir. Şöyle bir cümle geçti:" İki kardeş sülalenin biri Karsavul biri Karlık köyüne yerleşmiş ve tarih boyunca bu iki köy birbirlerine amca demişlerdir."
Böyle midir değil midir? Araştırmaya ihtiyaç duyulduğu gün gibi aşikar. İktisat tarihçileri bölge için geç kalmışlar gibi...
Karsavul Köyü 1840 yılında 249 dönüm tarlaya sahiptir. Bağ ve bahçe kaydına rastlanmamıştır. Bağ ve bahçe konusu o devirde biraz mesele arz etmektedir. Bu devirde Sonusa Nahiyesi dahilinde en fazla servete sahip şahıs Karsavul Köyü'nde yaşamaktadır.
Servet Dağılımı:
01- Karsavuloğlu Mustafa 23.699 Kuruş servetiyle ilk sıradadır.
02- İkinci sırada Tekelöze Köyü'nden Kenanoğlu Mehmed yer almaktadır. 23.213 Kuruş servete sahiptir.
03- Andıran köyünden Doru Köseoğlu Mehmed 20.331 Kuruş'la üçüncü sıradadır.
04-Karsavuloğlu Mehmed 17.008 Kuruş'luk servete sahiptir.
05- Melikbükü - Mülkbükü Köyü'nden Hüseyinoğlu Abdi 15.940 Kuruş'luk servetiyle beşinci sıradadır.
En fazla servete sahip Karsavuloğlu Mustafa geçimini büyük oranda hayvancılıktan sağlamaktadır. Emrinde işçi ve çoban çalıştırıp çalıştırmadığı hususu muallak bir konudur.
Kayıt edilen serveti ve dağılımı şu şekildedir:
Servetin 18.949 Kuruş'luk kısmı hayvanlardan, 4.750 Kuruş'luk kısmı emlaktan teşekkül etmektedir.
Hayvan Dağılımı:
16 çift öküz, 7 kömüş öküzü, 2 sağmal kömüş, 4 kısır camuş=kömüş, 14 inek, 4 malak, 5 dana, 5 beygir, 4 kısrak, 2 tay, 2 merkep, 152 koyun, 228 keçi.
Servetinin yüzde 20'sini meydana getiren emlak ise 80 dönüm tarla ve bir adet değirme
